De ervaren PhD stress in de academische wereld

De laatste tien jaar is er veel veranderd in de academische wereld, hetgeen geleid heeft tot een verslechterde status van de onderzoekers [2], veel werkgerelateerde stress (in dit artikel Phd stress genoemd) en psychische problemen voor de mensen die werkzaam zijn in de academische wereld [1],[3]. Volgens onderzoek [3] bereikten 47% van de PhD studenten in Berkely in de Verenigde Staten de klinische grens voor depressie, en volgens onderzoek [1] ervoer 40,81% van de PhD studenten in Vlaanderen in België constante stress. Vergeleken met hoogopgeleide werknemers of studenten, rapporteerden mensen met een PhD of PhD studenten veel meer psychische klachten [1],[2]. Gevoelens van machteloosheid, hulpeloosheid, stress, depressie, somberheid en het onvermogen om te kunnen geniet van alledaagse activiteiten komen veel voor bij mensen in de academische wereld. PhD stress verminderen is daarom erg belangrijk voor deze mensen.
De reden voor deze psychische klachten kan gevonden worden in de baanonzekerheid, tijdelijke contracten, teveel PhD studenten in vergelijking tot het aantal posities op de faculteit, en een versobering van de financieringsbeleid ten aanzien van onderzoeksgelden [1],[2]. Het grootste probleem voor de mensen in de academische wereld is dat ze het gevoel hebben hier niets aan te kunnen doen: je doet mee of je ligt eruit!

Gelukkig is er een oplossing: psychische klachten en PhD stress verminderen en voorkomen is mogelijk aan de hand van de tips op deze pagina. Dit artikel bespreekt de PhD stress, de oorzaken hiervan en manieren om PhD stress te verminderen.
 
 

PhD stress verminderen – Waarom ervaren PhD studenten vandaag de dag zoveel stress?

Er zijn verschillende factoren die bijdragen aan de stress die veel PhD studenten ervaren:

• Toekomstperspectief: slechte vooruitzichten op een promotie/baan; tijdelijke contracten [1],[2].
• Privéleven: werk-familie conflicten en familie-werk conflicten [1],[4],[5].
• Werk context: leiderschapsstijl van de supervisor/baas; functieomschrijving en ervaren controle over werk [1],[6],[7],[9],[10],[11].
• Persoonlijkheid en psychische gezondheid [8].

 

Toekomstperspectief

Vanwege de wereldwijde economische crisis (die ongeveer startte 2006) ervaren veel onderzoeksinstituten en universiteiten financiële problemen. Veel overheden hebben de afgelopen jaren flink gesneden in de budgetten voor onderwijs en educatie. Hierdoor is er minder geld beschikbaar voor onderzoek en dit heeft geleid tot een toename in baanonzekerheid en tijdelijke contracten [2]. Veel onderzoeksinstellingen en universiteiten moeten daarom scrictere criteria hanteren als het gaat om het toekennen van onderzoeksgelden. In sommige landen is het zelfs zo dat de enige inkomstenbron van onderzoeksinstituten en universiteiten het geld is dat toegekend wordt middels internationale onderzoeksfondsen [2]. De gekrompen budgetten voor onderwijs en educatie hebben ook tot gevolg gehad dat er minder banen en promotiekansen zijn bij universiteiten en onderzoeksinstellingen; mensen met een vaste baan verkiezen baangarantie boven de uitdagingen die een nieuwe (tijdelijke) baan hen biedt.
Daarbij komt ook dat het aantal PhD studenten significant is toegenomen in het laatste decennium, terwijl het aantal beschikbare posities op faculteiten over dezelfde periode slechts licht is meegegroeid (zie plaatje) [1]. Meer PhD studenten voor relatief minder posities leidt tot meer competitie en werkt averechts als het gaat om PhD stress verminderen. Combineer de toename aan PhD studenten en de sombere baan/promotie vooruitzichten en je krijgt een grote groep mensen met een PhD zonder baan.
Samenvattend: minder geld voor onderzoek en educatie heeft geleid tot meer tijdelijke contracten, sombere baan/promotie perspectieven, meer werkloosheid, meer competitie en veel meer hoogopgeleide mensen (PhD studenten of hoger) vergeleken met het aantal banen in de sector. Als gevolg hiervan is de algemene stress toegenomen onder deze doelgroep. Tegenwoordig besteden steeds meer universiteiten aandacht aan PhD stress verminderen door psychologen aan te stellen, maar dat is meer symptoombestrijding dan dat het echt iets oplost. Om echt iets aan dit probleem te doen is het van belang dat er op politiek niveau veranderingen worden doorgevoerd.
 
 

Privéleven

Veel PhD studenten of mensen met een PhD werken vanwege deadlines en de hoge werkdruk door in de avonden en weekenden, hetgeen van negatieve invloed is op hun privéleven (minder tijd met familie, missen van feestjes en een avondje met partner). Dit is een goed voorbeeld van interferentie van werk op het gezinsleven. Zowel conflicten van werk op gezin als gezin op werk worden geassocieerd met psychische klachten [1], ontevredenheid op het werk en burnout onder werknemers in verscheidene sectoren [5]. Een mogelijke verklaring voor de instanthouding van de interferentie van werk op het gezinsleven kan gevonden worden in de negatieve sancties (zowel op persoonlijk als institutioneel vlak) waarmee academische wetenschappers te maken krijgen als familie het werk teveel in de weg gaat zitten [4]. Het is geen verrassing dat de kans op conflicten van werk op gezinsleven toeneemt als de rivaliteit/competitie en stress op de werkvloer toeneemt [4]. Deze omstandigheden dragen bij aan de PhD stress die de meeste academici ervaren, helemaal als er niets gedaan wordt om PhD stress te verminderen.
 
 

Werk omgeving

Leiderschapsstijl

De leiderschapsstijl van de supervisor heeft een significant effect op diens werknemers [6],[7]. In de academische wereld zijn er grofweg vier noemenswaardige leiderschapsstijlen: transactioneel, laissez-faire, democratisch en transformationeel; de laatste twee worden gezien als de meest effectieve stijlen [9]. De transactionele en laissez-faire leiderschapsstijlen zorgen vaak voor ontevredenheid over het werk onder de werknemers, verminderde productiviteit en psychische klachten.
Transactionele leiders richten zich meer op de werknemerstevredenheid, het voltooien van taken en taakgerichte doelen. Ook maken transactionele leiders vaak gebruik van organisatorische bonussen en ‘straffen’ om de prestaties van werknemers te stimuleren. Vaak leidt dit tot meer ontevredenheid over het werk en een lagere productiviteit [9].
Een laissez-faire leider geeft de werknemer alle vrijheid, rechten en bevoegdheid om de eigen beslissingen te nemen. Begeleiding en steun wordt alleen gegeven als hierom gevraagd wordt. Een laissez-faire leiderschapsstijl wordt gezien als de minst effectieve stijl van allemaal, waarbij pesten en psychische klachten onder werknemers vaak voorkomen [11].
De transformationele leiderschapsstijl, daarentegen, is gebaseerd op charisma, intellectuele stimulatie en geïndividualiseerde overweging. De transformationele leider motiveert werknemers door hogere idealen en morele waarden te hanteren [9].
Een democratische leiderschapsstijl is gebaseerd op een democratisch beslismodel waarbij de inbreng van iedere werknemer van belang is. Een democratische leider moedigt zijn team aan om ideeën en meningen onderling te delen, stimuleert creativiteit, hetgeen weer leidt tot meer betrokkenheid van de werknemers.
Vanzelfsprekend zijn de transformationele en democratische leiderschapsstijl de meest effectieve. Helaas zijn er vandaag de dag nog genoeg supervisoren en leidinggevenden in de academische wereld die voorkeur geven aan een laissez-faire of transactionele leiderschapsstijl, hetgeen niet helpt bij het PhD stress verminderen.

Stress heeft een negatieve impact op leiderschapsstijlen. Wanneer een supervisor veel last heeft van PhD stress, dan nemen de leiderschapskwaliteiten af, hetgeen leidt tot meer stress en burnout klachten bij werknemers [6]. Daarbij komt ook dat de destructieve leiderschap geassocieerd is met contraproductiviteit en een negatieve houding tegenover de organisatie [7]. PhD stress verminderen zal een stuk gemakkelijker gaan als de supervisor of leidinggevende een democratische of transformationele leiderschapsstijl hanteert.
 

Taakomschrijving en taakinvulling

Er is een sterk verband tussen een veeleisende taakomschrijving en emotionele uitputting en depressieve klachten. Onder taakomschrijving worden die fysieke, sociale en organisatorische aspecten van een baan bedoeld die fysieke en psychische inzet vereisen [10]. Een veeleisende taakomschrijving en een (streng) gereguleerde taakinvulling wordt geassocieerd met toegenomen PhD stress. De taakinvulling verwijst naar de controle die iemand ervaart als het gaat om het houden van pauze, werktempo en gebruiken van bepaalde vaardigheden [1]. Een veeleisende taakomschrijving, gereguleerde taakinvulling en bepaalde leiderschapsstijlen in combinatie met minder (PhD/voltijds) posities in de academische wereld zorgt voor een dodelijke PhD stress cocktail die het haast onmogelijk maakt om er een gezond privéleven op na te houden.

Met andere woorden: PhD stress verminderen door veranderingen door te voeren op organisatorisch niveau kan effectief zijn als er ingezet wordt op het naleven van bepaalde leiderschapsstijlen en er aandacht is voor de taakomschrijving en taakinvulling van de medewerker.
 
 

Persoonlijkheid en psychische gezondheid

Sommige mensen zijn gevoeliger voor stress dan anderen. Bepaalde persoonlijkheidstrekken zoals neuroticisme, verongelijktheid en de neiging om te letten op mogelijke vijandigheid, kunnen ervoor zorgen dat iemand gevoeliger is voor stress [8]. Daarnaast kan dit er ook toe leiden dat iemand andermans bedoelingen eerder negatief dan neutraal of positief interpreteert [8]. Ook het hebben van een psychische stoornis zoals posttraumatische stressstoornis, angststoornissen of stemmingsstoornissen kunnen zorgen voor een toename in stressniveaus, omdat psychische stoornissen een negatieve invloed hebben op het dagelijks leven en de prestaties op het werk.
 
 

PhD stress verminderen – wat kun je zelf doen?

Er zijn verscheidene dingen die iemand kan doen om PhD stress te verminderen en om toch even effectief als altijd te blijven. Voor sommige mensen kunnen kleine veranderingen al zorgen voor een vermindering van de ervaren stress, terwijl voor anderen de veranderingen ingrijpender kunnen zijn: het stellen van grenzen, verandering van leefstijl en werkethiek. In sommige gevallen zullen de stressfactoren verdwijnen, in andere gevallen krijg je copingvaardigheden aangeleerd om de stress de baas te zijn (zeker wanneer het lastig is om invloed uit te oefenen op bepaalde factoren zoals leiderschapsstijl). Hier volgt een overzicht:
 

Hanteer een gezond dag-en-nachtritme

Een ongezond dag-en-nachtritme kan zorgen voor veranderingen in het gedrag en de stemming van mensen. Over het algemeen zorgen slaapproblemen voor een lagere levenskwaliteit. Vergeleken met vaste slapers hebben mensen met chronische slaapproblemen meer psychische klachten en problemen bij het dagelijks functioneren [13]. Mensen met slaapproblemen (nachtmerries of slapeloosheid) hebben significant meer suïcidegedachten en -gedragingen [12]. En vlak voor mensen een manische of depressieve episode ervaren rapporteren zij slaapproblemen [13].
Daarom is het belangrijk om een gezond dag-en-nachtritme te hebben: gebruik de slaapkamer alleen om te slapen; slaap minimaal 6,5 en maximaal 8 uur per nacht [13]; schakel elektronische apparaten 1 uur voor je naar bed gaat uit; ontwikkel een bedroutine (tanden poetsen, douchen, tien minuten lezen, licht uit doen); direct uit bed gaan wanneer je wakker wordt (niet snoozen). Een bedroutine zorgt ervoor dat je lichaam zich kan voorbereiden op wat er komen gaat: slapen. Mensen hebben baat bij voorspelbaarheid, ritme en regelmaat.
 

Hanteer een gezonde levensstijl

Gezond leven voorkomt en reduceert stress [14]. Mensen die gezond leven letten op hun voeding, zoeken de natuur vaker op, sporten en ontspannen zich regelmatig, en doen aan meditatie of hebben andere stressreductie vaardigheden [14].
Spoten en meditatie zorgen er niet alleen voor dat men minder last heeft van stress, ze reduceren ook angst- en depressieklachten [14]. Tegelijkertijd dwingt het je ook om een mentale pauze in te lassen waardoor je even niet meer bezig bent met studie/werk, en geeft je daardoor ook de tijd om weer te herstellen.
Door aandacht te besteden aan de voeding die je binnen krijgt neemt de kans toe dat iemand gevarieerd en gezond eet en ook niet teveel calorieën binnen krijgt. Dit draagt indirect weer bij aan minder stress, omdat er op deze manier geen zorgen ontstaan over het gewicht. Obese mensen lopen meer risico om een depressie te ontwikkelen; de kans neemt nog meer toe als men ernstig obees is [15]. Plantaardige en voedingssupplementen zoals kava, passiebloem, Lysine en Magnesium verminderen angstklachten [16] en dragen bij aan PhD stress verminderen. NOOT: naast het binnen krijgen van anxiolytische ingrediënten, kunnen mensen die kava of passiebloem nuttigen ook ineffectieve en mogelijk giftige stoffen binnen krijgen [16]. Daarom is het erg belangrijk een arts te raadplegen alvorens je kava of passiebloem wil gaan nuttigen.
Vermijd (teveel) koffie en alcohol. Naast het stimulerende effect dat koffie op mensen heeft, kunnen mensen er ook afhankelijk van worden, hetgeen inhoud dat me meer cafeïne nodig heeft om hetzelfde stimulerende effect te ervaren als eerst. Helaas zorgt het regelmatig nuttigen van cafeïne en alcohol voor gevoelens van vermoeidheid. Voor informatie over de effecten van cafeïne op klachten van verschillende psychische stoornissen, klik hier.
 

Zoek professionele hulp

Maak een afspraak met een therapeut als wanneer er sprake is van emotionele of fysieke uitputting (ook wel burnout genoemd), depressie of angstklachten of als er sprake is van een laag zelfbeeld. Soms lukt het mensen niet om uit zichzelf beter te worden, terwijl een therapeut zo iemand kan behandelen of begeleiden. Het is mogelijk dat studie of werk zo veeleisend is dat het mentaal en fysiek enorm belastend is. Hierdoor neemt de kans op het ontwikkelend van een psychische stoornis toe. Soms komt het voor dat (oude/jeugd) trauma’s weer komen boven drijven of getriggerd worden, welke weer kunnen zorgen voor slaapproblemen, prikkelbaarheid, flashbacks, een emotioneel afgevlakt gevoel, en het kan er zelfs voor zorgen dat iemand minder productief wordt op het werk of tijdens de studie.
Ook een laag zelfbeeld kan zorgen voor problemen op gebied van werk en studie, omdat men zich constant afvraagt of de eigen prestaties wel goed genoeg zijn en omdat men bang is om fouten te maken. Dit kan weer leiden tot perfectionisme en dat zorgt voor meer piekeren en zorgen over werk en studie [19]. Piekeren en zorgen dragen bij aan het stressniveau. Met andere woorden, een laag zelfbeeld werkt averechts bij PhD stress verminderen.
 

Maak gebruik van een kalender

Mensen die werken in de academische wereld kunnen erg veel last hebben van werk-familie en familie-werk stress [1] vanwege de functieomschrijving en familieverplichtingen. Veel problemen in het gezin worden veroorzaakt door egoïsme: het grote verlangen om bepaalde persoonlijke doelen te verwezenlijken en weinig interesse in de doelen van anderen om je heen [18]. Hoewel er geen relatie is tussen communicatie vaardigheden en tevredenheid binnen het huwelijk [17], is er wel een relatie tussen tevredenheid binnen het huwelijk en conflictoplossing: een dominante, autoritaire of autocratische controle over het conflict leidt tot meer onvrede binnen het huwelijk en langslepende conflicten [18]. Door deze verkeerde houding aan te nemen tijdens een conflict, zijn partners minder geneigd tot concessies, en nemen gevoelens van competitie en jaloezie tussen beide toe [17].
Door vooraf te weten wat je rooster is en wanneer je deadlines hebt, kun je verrassingen voor jezelf en je partner voorkomen. Ook helpt het conflicten voorkomen en neemt de kans toe dat je partner rekening houdt met jouw rooster. Een familiekalender is erg handig voor mensen met een druk schema, zeker wanneer er kinderen in het spel zijn.
Mensen kunnen evenementen en deadlines ver van tevoren inplannen en zodoende zal PhD stress verminderen.
 

Neem genoeg pauzes

Het komt veel voor dat mensen in de academische wereld uren achtereen werken aan artikels, omdat ze dan in een flow komen of zitten (het verhoogd de productiviteit). Helaas is het ongezond om uren achtereen te werken: het is uitputtend en maakt mensen emotioneel minder beschikbaar voor anderen (waardoor de kans op conflicten thuis toeneemt).Als gevolg hiervan wordt men op langere termijn minder productief en dat leidt weer tot langer doorwerken voor een goed resultaat. Met andere woorden: het wordt een vicieuze cirkel. Daarom is het belangrijk om geregeld een pauze van 10 minuten in te lassen en om een grotere pauze van een uur halverwege de dag te hebben. Je kunt hierdoor beter herstellen en je krijgt een andere blik op je werk.
Zorg ervoor dat je in de avond ontspant, sport of tijd doorbrengt met vrienden. Dit helpt je ook bij het mentaal opladen voor de volgende dag.
 

Zorg voor een support netwerk

Het hebben van een support netwerk reduceert de effecten die stress heeft op het psychisch welbevinden en verhoogd de kwaliteit van leven significant [20]. Het hebben van een support netwerk is ook een belangrijke voorspeller van iemands fysieke gezondheid en helpt mensen bij het phd stress verminderen. Intieme sociale contacten zijn belangrijker voor het verhogen van de kwaliteit van leven, dan goede relaties met familieleden [20].
 

Zorg voor een back-up plan

Tijdelijke contracten, minder geld voor onderzoek, teveel mensen met minimaal een PhD (vergeleken met beschikbare posities) en een sterk competitief veld verkleinen de kans dat iemand de gewenste baan of PhD plek krijgt significant. Tel daarbij op dat een carrière switch door velen gezien wordt als falen (omdat zo iemand dan niet goed genoeg zou zijn), en het wordt duidelijk dat dit misschien wel het aller lastigste advies is dat iemand kan opvolgen… Helaas is het een feit dat het overgrote deel geen werk zal vinden in de academische wereld of het zal moeten doen met tijdelijke contracten. Zeker het laatste maakt PhD stress verminderen onmogelijk.
Zorg er daarom voor dat je een back-up plan hebt. Bespreek met familie en vrienden hoe lang je wilt proberen om (a) een PhD positie of vaste baan te vinden in de gewenste richting voordat je over stapt op plan B. Bespreek het back-up plan ook weer met familie en vrienden en bekijk of het gemakkelijker wordt voor je om daar een baan in te vinden.
 

Organiseer regelmatig een evaluatie met de supervisor/baas

Bespreek met de supervisor/baas wat hij/zij verwacht en houd ze op de hoogte van de vooruitgang. Afhankelijk van de leiderschapsstijl van de supervisor/baas en diens persoonlijkheid, is het aannemelijk dat je niet overvraagt zal worden als de baas op de hoogte is van hetgeen je nog moet doen.
 
 

Literatuur

• [1] Levecque, K., Anseel, F., De Beuckelaer, A., Van der Heyden, J., & Gisle, L. (2017). Work organization and mental health problems in PhD students. Research Policy, 46(4), 868-879.
• [2] Pavli, S., Uršič, M., & Hočevar, M. (2013). Changing the context of researchers’work in academia. Annales, Series historia et sociologia, 23(2), 365-376.
• [3] http://ga.berkeley.edu/wp-content/uploads/2015/04/wellbeingreport_2014.pdf
• [4] Fox, M. F., Fonseca, C., & Bao, J. (2011). Work and family conflict in academic science: Patterns and predictors among women and men in research universities. Social Studies of Science, 41, 715-735.
• [5] Kelloway, E. K., Gottlieb, B. H., & Barham, L. (1999). The source, nature, and direction of work and family conflict: a longitudinal investigation. Journal of occupational health psychology, 4, 337.
• [6] Harms, P. D., Credé, M., Tynan, M., Leon, M., & Jeung, W. (2017). Leadership and stress: A meta-analytic review. The Leadership Quarterly, 28, 178-194.
• [7] Schyns, B., & Schilling, J. (2013). How bad are the effects of bad leaders? A meta-analysis of destructive leadership and its outcomes. The Leadership Quarterly, 24(1), 138-158.
• [8] Brees, J., Martinko, M., & Harvey, P. (2016). Abusive supervision: Subordinate personality or supervisor behavior? Journal of Managerial Psychology, 31, 405–419.
• [9] Emery, C. R., & Barker, K. J. (2007). The effect of transactional and transformational leadership styles on the organizational commitment and job satisfaction of customer contact personnel. Journal of Organizational Culture, Communications and Conflict, 11, 77.
• [10] A.H. De Lange, T.W. Taris, M.A.J. Kompier, I.L.D. Houtman, P.M. Bongers, 2004. Work characteristics and psychological well-being: testing normal: reversed and reciprocal relationships within the 4-wave SMASH study. Work Stress, 18, 149-166.
• [11] Skogstad, A., Einarsen, S., Torsheim, T., Aasland, M. S., & Hetland, H. (2007). The Destructiveness of Laissez-Faire Leadership Behavior. Journal of Occupational Health Psychology, 12, 80-92.
• [12] Pigeon, W. R., Pinquart, M., & Conner, K. (2012). Meta-analysis of sleep disturbance and suicidal thoughts and behaviors. The Journal of clinical psychiatry, 73, e1160-7.
• [13] Harvey, A. G. (2008). Sleep and circadian rhythms in bipolar disorder: seeking synchrony, harmony, and regulation. American journal of psychiatry, 165, 820-829.
• [14] Walsh, R. (2011). Lifestyle and mental health. American Psychologist, 66, 579.
• [15] Onyike, C. U., Crum, R. M., Lee, H. B., Lyketsos, C. G., & Eaton, W. W. (2003). Is obesity associated with major depression? Results from the Third National Health and Nutrition Examination Survey. American journal of epidemiology, 158, 1139-1147.
• [16] Lakhan, S. E., & Vieira, K. F. (2010). Nutritional and herbal supplements for anxiety and anxiety-related disorders: systematic review. Nutrition Journal, 9, 42.
• [17] Burleson, B. R., & Denton, W. H. (1997). The relationship between communication skill and marital satisfaction: Some moderating effects. Journal of Marriage and the Family, 884-902.
• [18] Esmaeilzadeh, M., Reza Iravani, M., & Ghojavand, K., 2015. Study relationship between conflict management styles and marital life quality among spouses, parents of elementary school students of 3 district in Esfahan City. Advanced Social Humanities and Management, 2, 88-93.
• [19] Flaxman, P. E., Ménard, J., Bond, F. W., & Kinman, G. (2012). Academics’ experiences of a respite from work: effects of self-critical perfectionism and perseverative cognition on postrespite well-being. Journal of Applied Psychology, 97, 854.
• [20] Ali, A., Deuri, S. P., Deuri, S. K., Jahan, M., Singh, A. R., & Verma, A. N. (2010). Perceived social support and life satisfaction in persons with somatization disorder. Industrial psychiatry journal, 19, 115.